Categories
Editor's Picks Law for Public Opinion

വക്കീലിനെന്താ കൊമ്പുണ്ടോ ? ഉണ്ടെന്ന് വക്കീലന്മാർ. അഡ്വ രാമൻപിള്ളയുടെ ക്രൈം ബ്രാഞ്ച് നോട്ടീസിനുള്ള മറുപടി ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുന്നു.

അഡ്വ ഫാത്തിമ സബ്ന

നടിയെ ആക്രമിച്ച കേസിൽ ദിലീപിന്റെ അഭിഭാഷകൻ രാമൻപിള്ളക്ക് കോട്ടയം ക്രൈം ബ്രാഞ്ച് നോട്ടീസ് അയച്ചതും നോട്ടീസിന് അഡ്വക്കേറ്റ് രാമൻ പിള്ള മറുപടി നൽകിയതും സോഷ്യൽ മീഡിയയിൽ വലിയ ചർച്ച ആയ വിഷയമാണ്. കഴിഞ്ഞ അഞ്ചു വർഷമായി കേരളമാകെ ഉറ്റ് നോക്കുന്ന നടിയെ ആക്രമിച്ച കേസിൽ എട്ടാം പ്രതിയായ നടൻ ദിലീപിന്റെ അഭിഭാഷകനായ അഡ്വ. രാമൻ പിള്ളക്ക് ക്രൈം ബ്രാഞ്ച് ആ കേസിലെ സാക്ഷികളെ സ്വാധീനിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു എന്ന കേസിൽ ചോദ്യം ചെയ്യാൻ നോട്ടിസ് അയച്ചിരുന്നു. ആ നോട്ടീസിന് മറുപടിയായി അദ്ദേഹം താൻ ഉത്തരം തരാൻ തയ്യാറല്ലെന്നും എന്തുകൊണ്ട് തന്നെ ആ കേസിനു വേണ്ടി ചോദ്യം ചെയ്യാൻ നിയമപരമായി വിളിപ്പിക്കാൻ പറ്റില്ലെന്നും വ്യക്തമാക്കികൊണ്ട് ഒരു മറുപടി അയച്ചിരുന്നു. ഒരു അഭിഭാഷകനും തന്റെ കക്ഷിയുമായുള്ള ആശയവിനിമങ്ങളും ചർച്ചകളും പ്രൊഫഷണൽ കമ്മ്യൂണിക്കേഷന്റെ കുടക്കീഴിൽ വരുന്നതും ആതിന് ഇന്ത്യൻ തെളിവ് നിയമം വകുപ്പ് 126 ന്റെ സംരക്ഷണമുള്ളതാണെന്നും, 126 ആം വകുപ്പ് പ്രകാരം ഒരു അഭിഭാഷകനും തന്റെ കക്ഷിയുടെ സമ്മതമില്ലാതെ കേസ് നടത്തിപ്പ് കാര്യങ്ങൾ മറ്റൊരാളോടും വെളിപ്പെടുത്താൻ പാടില്ല എന്നുമായിരുന്നു അദ്ദേഹം ക്രൈം ബ്രാഞ്ചിന്റെ നോട്ടീസിന് മറുപടി കൊടുത്തത്.

ക്രൈംബ്രാഞ്ച് നടപടി അഭിഭാഷകരുടെ അവകാശങ്ങളിലുള്ള കടന്നുകയറ്റവും നിയമ നടപടികളെ സ്വാധീനിക്കുന്നതിനുള്ള ശ്രമവും അഭിഭാഷകരുടെ തൊഴിൽ സ്വാതന്ത്യത്തിന്റെ ലംഘനവുമാണെന്ന് ഹൈകോടതി ബാർ അസ്സോസിയേഷൻ പ്രമേയം പാസ്സാക്കുകയുമുണ്ടായി.

അഡ്വ. രാമൻപിള്ള തന്റെ മറുപടിയിൽ പറഞ്ഞ പ്രകാരം അഭിഭാഷകനും തന്റെ കക്ഷിയുമായുള്ള ആശയവിനിമങ്ങളും ചർച്ചകളും ആരോടും വെളിപ്പെടുത്താവുന്നതല്ലന്നും അതിന് ഇന്ത്യൻ തെളിവ് നിയമം വകുപ്പ് 126 ന്റെ സംരക്ഷണമുണ്ടെന്നും നിയമ വൃത്തങ്ങൾ പൊതുവെ അപിപ്രായപ്പെടുന്നു. പക്ഷെ ഇതേ 126 ആം വകുപ്പ് പറയുന്നത് ചില സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ വകുപ്പിന്റെ സംരക്ഷണം അഭിഭാഷകർക്ക് ലഭിക്കില്ല എന്നാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് വക്കീലിനെ കക്ഷി ചുമതലപെടുത്തിയ ശേഷം നിയമ വിരുദ്ധമായിട്ടുള്ള കാര്യങ്ങൾക്ക് വേണ്ടിയോ , കുറ്റകൃത്യത്തിന് വേണ്ടിയോ വഞ്ചനക്ക് വേണ്ടിയോ മറ്റോ വക്കീലും കക്ഷിയും തമ്മിൽ ആശയ വിനിമയം നടന്നിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ അത്തരം ആശയ വിനിമയങ്ങൾക്ക് സംരക്ഷണം ലഭിക്കില്ല എന്നും 126 – ആം വകുപ്പിൽ തന്നെ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അഭിഭാഷകൻ തന്റെ അഭിഭാഷക വൃത്തിയിൽ ചില തത്വങ്ങളും നീതിയും ഉയർത്തിപിടിക്കേണ്ടതായിട്ടുണ്ട്. ഒരു അഭിഭാഷകൻ സാക്ഷിയെ നേരിട്ട് ബന്ധപ്പെട്ട് കൂറ് മാറാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത് നിയവിരുദ്ധവും അതിനാൽ തന്നെ 126 ആം വകുപ്പിന്റെ സംരക്ഷണം കിട്ടാത്ത പ്രവൃത്തിയുമാണ്. എന്നാൽ അഡ്വ. രാമൻ പിള്ള അത്തരമൊരു നിയവിരുദ്ധ പ്രവർത്തി നേരിട്ട് ചെയ്തതായി ക്രൈം ബ്രാഞ്ച് ആരോപിക്കുന്നുണ്ടോ എന്ന് വ്യക്തമല്ല. ഗൗരവതരമായ ഇത്തരം വിഷയങ്ങളിൽ ക്രൈം ബ്രാഞ്ചിന്റെ ലാഘവത്തോടെയുള്ള സമീപന രീതി സംസ്ഥാനത്തെ നീതി നടത്തിപ്പിനെ ഒട്ടാകെ ബാധിക്കുമെന്ന് നിയമവൃത്തങ്ങൾ ചൂണ്ടിക്കട്ടുന്നു. ഇത്തരം പ്രവൃത്തികൾ വിമർശനങ്ങൾക്ക് ഇടവരുത്തുമെന്നും ഒരു വിധത്തിലും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കേണ്ടതല്ലെന്നും അവർ അപിപ്രായപെടുന്നു. നിയമനടപടികൾക്കൊരുങ്ങി കേരള ഹൈ കോടതി ബാർ അസോസിയേഷനും രംഗത്ത് വന്നിട്ടുണ്ട്. നടിയെ ആക്രമിച്ച കേസിൽ ഗൂഢാലോചന കേസ് തെളിയിക്കുക എന്നത് പ്രോസിക്യൂഷന്റെ ബാധ്യതയാണെന്നും ആയതിലേക്ക് പ്രതി ഭാഗം വക്കീലിനെ നോട്ടിസ് അയച്ചു വരുത്തുന്നത് ക്രൈം ബ്രാഞ്ചിന്റെ കൃത്യ നിർവഹണത്തിന് യോജിച്ചതല്ലെന്നും അത്തരം പ്രവൃത്തികൾ ഒരു രീതിയിലും അഗീകരിക്കാൻ പറ്റുന്നതല്ലെന്നും ബാർ അസോസിയേഷൻ പറയുന്നു. ക്രിമനൽ കേസിൽ സാക്ഷികൾ കൂറുമാറുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ അഭിഭാഷന് നോട്ടീസ് അയച്ചു വരുത്തി ചോദ്യം ചെയ്യുന്നത് കേരളത്തിൽ തന്നെ ആദ്യ സംഭവമായിരിക്കും. ഈ പ്രവൃത്തി യുക്തിസഹവുമല്ലെന്നാണ് പൊതുവെ അപിപ്രായമുയരുന്നത്. കേസ് പ്രതിയുടെയും വാദിയുടെതുമാണ് അല്ലാതെ അഭിഭാഷകന്റെതല്ല എന്നത് പൊതു നിയമ തത്വമാണ്. നീതിയുടെയും നിയമത്തിന്റെയും തത്വങ്ങൾ നമ്മുടെ നീതിപാലകർ വിസ്മരിക്കില്ലെന്ന് നമുക്ക് ആശിക്കാം.

Disclaimer: These are the personal opinions of the author.

Categories
Editor's Picks Law for Public Legal News Students Corner

സ്വയാശ്രയ മെഡിക്കൽ കോളേജ് ഫീസ്: സുപ്രീം കോടതി വിധി വിദ്യാർത്ഥികൾക്കും രക്ഷിതാക്കൾക്കും ആശ്വാസകരം

കേരളത്തിലെ സ്വയാശ്രയ മെഡിക്കൽ കോളേജിലെ വിദ്യാർത്ഥി പ്രവേശനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് സുപ്രീം കോടതിയിൽ നിന്നും 25-02-21 ന് ഉണ്ടായ വിധി വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ഗുണകരമാകാൻ സാധ്യത തെളിഞ്ഞു. ജസ്റ്റിസ് നാഗേശ്വര റാവു ജസ്റ്റിസ് രവീന്ദ്ര ബട്ട് എന്നിവരടങ്ങുന്ന ബെഞ്ചാണ് ഒരു കൂട്ടം മെഡിക്കൽ വിദ്യാർത്ഥികൾ കേരള ഹൈകോടതി വിധിക്കെതിരെ സമർപ്പിച്ച അപ്പീലിൽ സ്വയാശ്രയ മെഡിക്കൽ കോളേജ് ഫീസ് ഘടനയെ ദൂരവ്യാപകമായി സ്വാധീനിക്കുന്ന സുപ്രധാന വിധി പ്രസ്താവിച്ചത്. 2017-18 2018-19 എന്നീ ബാച്ചുകളുടെ ഫീസ് പുനർനിർണയിക്കാൻ ഫീ റെഗുലേറ്ററി കമ്മിറ്റിയോട് കേരള ഹൈകോടതി ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. മെഡിക്കൽ കോളേജുകൾ സമർപ്പിക്കുന്ന ഓഡിറ്റ് ചെയ്ത ബാലൻസ് ഷീറ്റിന്റെയോ അതിന്റെ അഭാവത്തിൽ താൽക്കാലിക പ്രോഫിറ്റ് ആൻഡ് ലോസ് അക്കൗണ്ടിന്റെയോ അടിസ്ഥാനത്തിൽ മാത്രം ഫീ റെഗുലേറ്ററി കമ്മിറ്റി ഫീസ് നിർണയിക്കണമെന്ന കേരള ഹൈകോടതിയുടെ നിർദ്ദേശം തള്ളി ക്കൊണ്ടാണ് സുപ്രീം കോടതിയുടെ വിധി. ഫീസ് മൂന്നുമാസത്തിനകം പുനർ നിർണയിക്കാനും ഫീസ് നിർണയ തീരുമാനത്തിൽ എത്തിച്ചേരുന്നതിന് ആവശ്യമായ ഏത് വിവരവും നൽകാൻ മാനേജുമെന്റുകളോട് നിർദ്ദേശിക്കാൻ കമ്മിറ്റിക്ക് അധികാരമുണ്ടെന്നും സുപ്രീം കോടതി പറഞ്ഞു. 2017 ലെ കേരള മെഡിക്കൽ വിദ്യാഭ്യാസ(സ്വകാര്യ മെഡിക്കൽ വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിലേക്കുള്ള പ്രവേശന നിയന്ത്രണ) നിയമത്തിന്റെ വകുപ്പ് 11 ൽ നിർദേശിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ പരിഗണിച്ച ശേഷമാവണം കമ്മിറ്റി ഫീസ് നിർണയിക്കേണ്ടതെന്നും സുപ്രീം കോടതി നിർദേശിച്ചു. ഇങ്ങിനെ നിശ്ചയിക്കുന്ന ഫീസ് അമിതമാകരുതെന്നും ചൂഷണ രഹിതമാണെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തണമെന്നും ഉത്തരവിൽ പറയുന്നുണ്ട്.

ഫലത്തിൽ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് അനുകൂലമായ വിധിയാണ് സുപ്രീം കോടതി പുറപ്പെടിവിച്ചത് എന്ന് നിയമ വൃത്തങ്ങൾ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. മുക്കം KMCT മെഡിക്കൽ കോളേജിന്റെ 2020-21 ബാച്ചിന്റെ ഫീസ് പുനർ നിർണയിക്കാൻ കേരള ഹൈക്കോടതി ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ 08-02-21 ന് ഫീസ് റെഗുലേറ്ററി കമ്മിറ്റി ഹൈകോടതിയിൽ സമർപ്പിച്ച റിപ്പോർട്ടിൽ ആദ്യം നിശ്ചയിച്ച ഫീസിനേക്കാളും കുറഞ്ഞ തുകയായ 553070/- രൂപയാണ് വാർഷിക ഫീസ് ആയി നിശ്ചയിച്ചത്. ഫീ റെഗുലേറ്ററി കമ്മിറ്റിയുടെ നീതിയുക്തമായ ഈ തീരുമാനം ഇനി വരുന്ന ഫീസ് നിർണ്ണയത്തിലും പ്രതിഫലിക്കുമെന്ന് പൊതുവെ പ്രതീക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു.

Categories
Editor's Picks Law for Public Legal News

നെറ്റിൽ കുട്ടികളുടെ അശ്ലീലം തിരയുന്നവർ കുടുങ്ങും

കുട്ടികളുടെ അശ്ലീല ചിത്രങ്ങൾ ഇന്റർനെറ്റിൽ തിരയുന്നത് പോലും കുറ്റകരമാണ് എന്ന് പലർക്കും അറിയില്ല. ഈ അടുത്ത കാലത്ത് പലപ്പോഴായി ഡാർക്ക്‌ നെറ്റിലടക്കം കുട്ടികളുടെ അശ്ലീലചിത്രങ്ങളും വീഡിയോകളും തിരയുകയും കാണുകയും ചെയ്ത വളരെ അധികം പേരെ കേരളത്തിന്റെ വിവിധ ജില്ലകളിൽ നിന്നും പോലീസ് അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും ധാരാളം ഇലക്ട്രോണിക് ഉപകരണങ്ങൾ ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് പിടിച്ചെടുക്കുകയുണ്ടായി. ഇന്റർനെറ്റിൽ കുട്ടികളുടെ അശ്ലീല ചിത്രങ്ങളും മറ്റും തിരയുന്നവരുടെയും കാണുന്നവരുടെയും കൂട്ടത്തിൽ പ്രായപൂർത്തിയാവാത്ത കുട്ടികൾ പോലും ഉൾപ്പെടുന്നു എന്ന വസ്തുത പ്രശ്നത്തിന്റെ ഗൗരവം കൂട്ടുന്നു. ഈ ലോക്ഡൗൺ കാലത്ത് പഠനാവശ്യത്തിനും മറ്റും കുട്ടികളുടെ കൈവശം ഇന്റർനെറ്റ് കണക്ഷൻ ഉള്ള ഇലക്ട്രോണിക് ഉപകരണങ്ങൾ നിയന്ത്രണങ്ങളില്ലാതെ എത്തിപ്പെട്ടതാകാം ഇത്തരം ദുരുപയോഗം വർദ്ധിക്കാൻ കാരണമെന്ന് സംശയിക്കപ്പെടുന്നു. ഇരകളാകുന്ന കുട്ടികളുടെ കൈവശമുള്ള ഉപകരണങ്ങളുടെ വെബ്ക്യാമുകൾ മാൽവെയറുകൾ ഉപയോഗിച്ച് അവരറിയാതെ സജീവമാക്കി നഗ്ന ചിത്രങ്ങളും മറ്റും ചിത്രീകരിക്കുന്ന രീതിയും റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

കുട്ടികളുടെ നഗ്ന ചിത്രങ്ങളോ വീഡിയോകളോ ഇലക്ട്രോണിക് മാധ്യമങ്ങളിലൂടെ അയക്കുന്നതോ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതോ ഇൻഫെർമേഷൻ ടെക്നോളജി നിയമ പ്രകാരം കുറ്റകരമാണ്. അതുപോലെ തന്നെ കുട്ടികളുടെ നഗ്ന ഫോട്ടോകളോ കുട്ടികളെ അശ്ലീലമായി ചിത്രീകരിക്കുന്ന എഴുത്തുകളോ ഫോട്ടോകളോ വീഡിയോകളോ സൂക്ഷിച്ചു വെക്കുന്നതോ ഇന്റർനെറ്റിൽ തിരയുന്നത് പോലുമോ Information Technology Act 67B വകുപ്പ് പ്രകാരം അഞ്ചു വർഷം വരെ തടവും പത്തു ലക്ഷം രൂപ പിഴയും ലഭിക്കുന്ന കുറ്റമാണ്. ഇതേ കുറ്റം ആവർത്തിക്കുന്ന പക്ഷം ഏഴു വർഷം വരെ തടവിന് ശിക്ഷിക്കപ്പെടും.

ഇതിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കാര്യം കുട്ടികളെ കുറിച്ചുള്ള ലൈംഗിക കാര്യങ്ങൾ ഇന്റർനെറ്റിൽ തിരയുന്നതുപോലും ഈ വകുപ്പ് പ്രകാരം കുറ്റകരമാണ് എന്നതാണ്. ഇന്റർനെറ്റിൽ ഇത്തരം കാര്യങ്ങൾ തിരയുന്നതോ കുട്ടികളുടെ അശ്ലീല വീഡിയോയും ഫോട്ടോയും കാണുന്നതോ ഡൗൺ ലോഡ് ചെയ്യുന്നതോ നിയമപാലകർക്ക് കണ്ടു പിടിക്കാൻ കഴിയില്ല എന്ന തെറ്റായ ധാരണയിലാണ് പലരും ഇത്തരം നിയമ വിരുദ്ധമായ കാര്യങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടുന്നത്. എന്നാൽ ഡാർക്ക്‌ നെറ്റിൽ നിന്ന് വരെ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കാൻ കഴിയുന്ന ആധുനിക സോഫ്റ്റ്‌വെയറുകളുടെ സഹായത്തോടെ അന്താരാഷ്ട്ര തലത്തിൽ കുട്ടികൾക്കെതിരെയുള്ള അതിക്രമങ്ങൾ തടയുന്നതിനായുള്ള ഇന്റർപോളിന്റെ ഒരു പ്രത്യേക യുണിറ്റ് ഏത് സമയത്തും ജാഗരൂഗരായി ഇരിക്കുന്നുണ്ട്. കേരളമടക്കമുള്ള എല്ലാ സംസ്ഥാന പോലീസ് അധികാരികൾക്കും അപ്പപ്പോൾ തന്നെ കുട്ടികളുടെ അശ്ലീല വീഡിയോയും ഫോട്ടോയും മറ്റും തിരയുന്നവരുടെ IP അഡ്രസ്സ് അടക്കമുള്ള വിവരങ്ങൾ ഇന്റർപോൾ കൈമാറുന്നുണ്ട്. കേരളത്തിൽ ഒരു ADGP യുടെ നേതൃത്വത്തിൽ കുട്ടികൾക്കെതിരെയുള്ള ലൈംഗിക അതിക്രമങ്ങൾ തടയുന്നതിനു വേണ്ടി CCSE (Countering Child Sexual Exploitation) എന്ന പേരിൽ ഒരു പ്രത്യേക പോലീസ് യൂണിറ്റ് ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ യൂണിറ്റ് ഇന്റർപോളുമായി സഹകരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കുന്നു. കേരളത്തിൽ ഈയിടെയുണ്ടായ പരിശോധനകളും അറസ്റ്റുകളും പോലീസ് ഇങ്ങനെ അപ്പപ്പോൾ ശേഖരിക്കുന്ന വിവരങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ നടന്നതാണ്. ഇതോടെ കുട്ടികളുടെ അശ്ലീല ചിത്രങ്ങളും മറ്റും പ്രചരിപ്പിക്കുന്നതും കാണുന്നതും തിരയുന്നതും പോലുള്ള ഗൗരവതരമായ കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ കുറയുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കാം.

Categories
Business Laws Editor's Picks Law for Public

ഉപഭോക്താവ്‌ പറ്റിക്കപെട്ടാൽ പരിഹാരം ഇതാ

വില കൊടുത്തു വാങ്ങുന്ന സാധനങ്ങൾ കേടുപാടുള്ളതോ പറഞ്ഞ നിലവാരമില്ലാത്തതോ ഒക്കെ ആയി നമ്മൾ പറ്റിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. പലപ്പോഴും കേടുവന്ന സാധനങ്ങൾ മാറ്റി നൽകാൻ കടക്കാർ തയ്യാറാവാറില്ല. ഉപഭോക്താക്കളെ ചൂഷണത്തിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്നതിനും, മായം ചേർത്തതും നിലവാരമില്ലാത്തതുമായ ചരക്കുകൾ വാങ്ങി പറ്റിക്കപ്പെടുന്നതിൽ നിന്നും, അപര്യാപ്തമായ സേവനങ്ങളിൽ നിന്നും അവരെ രക്ഷിക്കുന്നതിനുമായി ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം 1986ഏപ്രിൽ 15 മുതൽ ഇന്ത്യയിൽ നിലവിൽ വന്നു. പിന്നീട് 1986 ലെ നിയമം റദ്ദ്‌ ചെയ്തുകൊണ്ട് 2020 ജൂലൈ മുതൽ ഉപഭോക്താവിന് കൂടുതൽ നിയമ സംരക്ഷണം നൽകിക്കൊണ്ട് പുതിയ ഉപഭോക്തൃ സംരക്ഷണ നിയമം നിലവിൽ വന്നു. ഓൺലൈനിൽ ഇടപാടുകൾ വർധിച്ചു വരുന്ന പുതിയ ലോകത്ത് ചൂഷണത്തിന് വിധേയരാകുന്ന ഓൺലൈൻ ഉപഭോക്താക്കളടക്കമുള്ള എല്ലാത്തരം ഉപഭോക്താക്കളുടെയും അവകാശങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കുക എന്നതാണ് ഈ നിയമത്തിന്റെ മുഖ്യലക്ഷ്യം.

വില കൊടുത്തു എന്തെങ്കിലും സാധങ്ങൾ നേരിട്ടോ ഓൺലൈനിലോ വാങ്ങിയ വ്യക്തി, വാങ്ങിയ ആളുടെ അനുവാദത്തോടെ സാധനങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച വ്യക്തി, പണം കൊടുത്തു എന്തെങ്കിലും സേവനങ്ങൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തിയ വ്യക്തി എന്നിവരെ ഈ നിയമ പ്രകാരം ഉപഭോക്താവായി പരിഗണിക്കും. ഒരാൾ വില കൊടുത്തു വാങ്ങിയ സാധനം കേടുപാടുള്ളതോ വൈകല്യമുള്ളതോ ആവുക, പണം നൽകി പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയ സേവനത്തിൽ പോരായ്മയോ അപര്യാപ്തതയോ നേരിടുക, നിയമപ്രകാരം നിശ്ചയിച്ച വിലയെക്കാൾ അതികം വാങ്ങുക, ആളുകളുടെ ജീവനും സുരക്ഷക്കും അപകടകരമായ സാധനങ്ങൾ വില്പന നടത്തുക എന്നീ സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഇത്തരം സാധനങ്ങളോ സേവനങ്ങളോ വാങ്ങിയ ആൾക്ക് അതായത് ഉപഭോക്താവിനു പരിഹാരത്തിനായി ഉപഭോക്തൃ കോടതി അഥവാ ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര കമ്മീഷനെ സമീപിക്കാവുന്നതാണ്.

സാധനങ്ങൾ വാങ്ങുമ്പോഴോ, സേവനങ്ങൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുമ്പോഴോ ഉപഭോക്താക്കൾ വഞ്ചിക്കപ്പെടുന്നില്ല എന്നുറപ്പാക്കുന്നതിനാണ് ഉപഭോക്തൃസംരക്ഷണ നിയമം കൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. വളരെ വേഗത്തിലും ലളിതമായ നടപടിക്രമങ്ങളിലൂടെയും കുറഞ്ഞ ചെലവിലും ഉപഭോക്താക്കളെ തർക്കങ്ങൾ പരിഹരിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതാണ് ഈ നിയമം. ദേശീയതലത്തിൽ ദേശീയ ഉപഭോക്തൃ തർക്കപരിഹാര കമ്മീഷൻ, സംസ്ഥാന തലത്തിൽ സംസ്ഥാന ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര കമ്മീഷൻ, ജില്ലകൾ തോറും ജില്ലാ ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര കമ്മീഷൻ എന്നിങ്ങനെ മൂന്നുതരം സ്ഥാപനങ്ങളാണ് ഈ നിയമം നടപ്പാക്കാനുള്ള സംവിധാനങ്ങളായി പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.

ബാങ്ക്, ധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ഇൻഷുറൻസ്, ട്രാൻസ്പോർട്ട്, ടെലിഫോൺ സർവീസ്, ഡോക്ടറുടെ സേവനം, ജല വിതരണം, വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങൾ, ഫ്ലാറ്റ് നിർമാതാക്കൾ, ഇൻഡ്യൻ റെയിൽവേ, ട്രാവൽ ഏജൻസി, ഹോട്ടൽ, പോസ്റ്റൽ സർവീസ്, ഇലക്ട്രിസിറ്റി ബോർഡ്, കൊറിയർ സർവീസ്, ഓൺലൈൻ വ്യാപാര സ്ഥാപനങ്ങൾ തുടങ്ങി പണം വാങ്ങി സാധനങ്ങൾ വില്പനനടത്തുന്നതോ സേവനങ്ങൾ നൽകുന്നതോ ആയ ഏതു വ്യക്തിയും സ്ഥാപനവും ഈ നിയമത്തിന്റെ പരിധിയിൽ വരുന്നതാണ്.

ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര വേദികൾ

വാങ്ങിയ സാധനത്തിന്റേയോ സേവനത്തിന്റെയോ മൂല്യം ഒരു കോടിയിൽ കവിയാത്ത പരാതികൾ ജില്ലാ ഉപഭോക്തൃ തർക്കപരിഹാര കമ്മീഷനിൽ സമർപ്പിക്കാവുന്നതാണ്. ഒരു കോടി മുതൽ പത്ത് കോടി വരെയുള്ളവ സംസ്ഥാന കമ്മീഷനിലും പത്ത് കോടിക്ക് അധികമാണെങ്കിൽ ദേശീയ കമ്മീഷനിലും ആണ് പരാതി കൊടുക്കേണ്ടത്. പരാതിക്ക് ആസ്പദമായ സംഭവം ഉണ്ടായ സ്ഥലം, എതർകക്ഷി (കച്ചവടക്കാരൻ) താമസിക്കുന്നതോ പ്രവൃത്തി നടത്തുന്നതോ ആയ സ്ഥലം, അയാളുടെ ശാഖ പ്രവർത്തിക്കുന്ന സ്ഥലം, പരാതിക്കാരൻ താമസിക്കുകയോ ജോലി ചെയ്യുകയോ ചെയ്യുന്ന സ്ഥലം എന്നിവിടങ്ങളിലെ ഉപഭോക്തൃ തർക്കപരിഹാര കമ്മീഷനിൽ ഏതിലെങ്കിലും പരാതി സമർപ്പിക്കാവുന്നതാണ്.

പരാതി നൽകേണ്ട വിധം

പരാതി വെള്ളക്കടലാസിൽ എഴുതി നൽകുകയോ ഓൺലൈൻ ആയി സമർപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യാം. നേരിട്ടോ പോസ്റ്റ് വഴിയോ പരാതി ഫയൽ ചെയ്യാം. പരാതി സമർപ്പിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് നിങ്ങൾ എതിർകക്ഷിക്ക് വ്യക്തിപരമോ നിയമപരമോ ആയ അറിയിപ്പ് നൽകേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്. പരാതിക്കൊപ്പം പരാതിയുടെ നാല് കോപ്പികൾ ഫയൽ ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്, കൂടാതെ കൂടുതൽ എതിർകക്ഷികൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ ഓരോ എതിർ കക്ഷിക്കും അധിക പകർപ്പുകളും വെക്കണം. പരാതിക്കാരന്റെ വിലാസം എതിർകക്ഷിയുടെ (കച്ചവടക്കാരൻ/സേവനദാതാവ്) വിലാസം എന്നിവ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കണം. ഉത്പന്നം വാങ്ങിയതിന്റെ വിശദവിവരങ്ങൾ പരാതിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തണം. ഉല്പന്നത്തിന് നിലവാരക്കുറവ്‌, കേടുപാട്, പ്രവർത്തനരാഹിത്യം, മായം തുടങ്ങി എന്താണോ ഉപഭോക്താവിന് തർക്കമായിട്ടുള്ളത് അവ അല്ലെങ്കിൽ അയാൾ തേടിയ സേവനത്തിന്റെ ന്യൂനത എന്താണോ അത് പരാതിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തണം. ഉപഭോക്താവ് ആവശ്യപ്പെടുന്ന പരിഹാരം അഥവാ നിവർത്തികളും എഴുതണം. ജില്ലാ കമ്മിഷനിൽ പരാതികൾ സമർപ്പിക്കുന്നത് ഉപഭോക്തൃ നിയമത്തിന്റെ വകുപ്പ് 35 പ്രകാരമാണ്. പരാതിയോടൊപ്പം നിശ്ചിത ഫീസും നൽകേണ്ടതുണ്ട്. വാങ്ങിയ സാധനത്തിന്റെ വില 5 ലക്ഷം രൂപ വരെ ആണെങ്കിൽ പരാതിയോടൊപ്പം ഫീസ് അടക്കേണ്ടതില്ല. 5 ലക്ഷം മുതൽ 10 ലക്ഷത്തിന് താഴെവരെയുള്ളതിന് 200 രൂപയും 10 ലക്ഷം മുതൽ 20 ലക്ഷത്തിന് താഴെ വരെയുള്ളതിന് 400 രൂപയും ഫീസ് നൽകണം. 20 ലക്ഷത്തിന് മുകളിൽ 50 ലക്ഷം വരെ 1000 രൂപയും, 1 കോടി വരെ 2000 രൂപയും, 1 കോടിക്ക് മുകളിൽ 2 കോടി വരെ 2500 രൂപ, കേസിലുൾപ്പെട്ട സാധനത്തിന്റെയോ സേവനത്തിന്റെയോ വില പത്ത് കോടിക്കും മുകളിലാണെങ്കിൽ 7500 രൂപ എന്നിങ്ങനെയും ഫീസ് നൽകണം. ഫീസ് ഏതെങ്കിലും നാഷണലൈസ്ഡ് ബാങ്കിൽ നിന്നും എടുത്ത ക്രോസ്സ് ചെയ്ത ഡിമാൻഡ് ഡ്രാഫ്റ്റ് ആയോ ക്രോസ്സ് ചെയ്ത പോസ്റ്റൽ ഓർഡർ ആയോ ആണ് അടക്കേണ്ടത്. പ്രസിഡന്റ്, ഉപഭോക്തൃ തർക്ക പരിഹാര കമ്മീഷൻ (ജില്ലയുടെ പേര്) എന്ന പേരിലാണ് ഡിമാൻഡ് ഡ്രാഫ്റ്റോ പോസ്റ്റൽ ഓർഡറോ എടുക്കേണ്ടത്. പരാതിക്കാരൻ അവലംബിക്കുന്ന തെളിവുകളെന്തെങ്കിലുമുണ്ടെങ്കിൽ അവയും (രസീത്, ബില്ല്, കരാർ മുതലായവ) പരാതിക്കൊപ്പം ഹാജരാക്കാം. പരാതിക്കൊപ്പം രേഖകളുടെ ഫോട്ടോസ്റ്റാറ്റ് ഹാജരാക്കിയാൽ മതി. അസ്സൽ പിന്നീട് ഹാജരാക്കിയാൽ മതി.

പരാതിയിന്മേലുള്ള നടപടികൾ

ലഭിക്കുന്ന പരാതികൾ ഉപഭോക്തൃ കമ്മീഷൻ എതിർകക്ഷിക്ക് അയച്ചുകൊടുക്കുകയും അയാളോട് 30 ദിവസത്തിനകം മറുപടി ബോധിപ്പിക്കണമെന്നും നിർദ്ദേശിക്കുന്നു. മറുപടി ലഭിച്ചാലും ഇല്ലെങ്കിലും തർക്ക വിചാരണക്കായി തീയതി നിശ്ചയിക്കുകയും തുടർന്ന് പരാതിക്കാരന്റെയും എതിർകക്ഷിയുടെയും തെളിവ് രേഖപ്പെടുത്തുകയും ഭാഗം കേള്‍ക്കുകയും ചെയ്യും. മൂന്നുമാസത്തിനകം പരാതികളിൽ തീർപ്പുകല്പിക്കണമെന്നാണ് നിയമം അനുശാസിക്കുന്നത്. ഉപഭോക്തൃ കേസുകൾ അഭിഭാഷകന്റെ സഹായമില്ലാതെ, ഉപഭോക്താവിന് നേരിട്ട് നടത്താവുന്നതാണ്. ഈ കേസുകളിൽ തെളിവ് നിയമത്തിലെ വ്യവസ്ഥകൾ കർശനമായി പാലിക്കണമെന്ന നിബന്ധനയില്ല. ജില്ലാ കമ്മീഷൻ വിധിക്കെതിരെ സംസ്ഥാന കമ്മീഷനിലും സംസ്ഥാനകമ്മീഷൻ വിധിക്കെതിരെ ദേശീയ കമ്മീഷനിലും ദേശീയ കമ്മീഷൻ വിധിക്കെതിരെ സുപ്രീം കോടതിയിലും അപ്പീൽ ബോധിപ്പിക്കാം. വിധി പറഞ്ഞ് 30 ദിവസത്തിനുള്ളിൽ അപ്പീൽ ബോധിപ്പിക്കാവുന്നതാണ്. എന്നാൽ മതിയായ കാരണങ്ങൾ ഉണ്ടായാൽ 30 ദിവസം കഴിഞ്ഞുള്ള അപ്പീലുകളും സ്വീകരിക്കുന്നതാണ്. വിധി തിയ്യതി എന്ന് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത് വിധിയുടെ കോപ്പി കയ്യിൽ കിട്ടുന്ന ദിവസമാണ്. എതിർകക്ഷിയെ ശല്യം ചെയ്യുന്നതിനു വേണ്ടിയുള്ളതോ ബാലിശമായതോ ആയ പരാതികൾ തള്ളിക്കളയാൻ കമ്മീഷനുകൾക്ക് അധികാരമുണ്ട്. കള്ള പരാതി നൽകുന്നവർക്കെതിരെ ശിക്ഷണ നടപടികൾ സ്വീകരിക്കാനും കമ്മീഷനുകൾക്ക് അധികാരമുണ്ട്.

ഉപഭോക്താവിന്റെ നിവൃത്തികൾ

ഉത്പന്നത്തിന്റെ കേടുപാടുകൾ പരിഹരിച്ച് നൽകുവാനും ഉപയോഗശൂന്യമായവ മാറ്റി പുതിയത് നൽകാനും വാങ്ങിയ വില തിരികെ നൽകുവാനും ഏതെങ്കിലും തരത്തിൽ നഷ്ടമുണ്ടാകുകയാണെങ്കിൽ ആയതിന് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുവാനും നിർദ്ദേശിക്കുന്നതിനുള്ള അധികാരം ഉപഭോക്തൃ ഫോറങ്ങൾക്കുണ്ട്. ഈ ഉത്തരവുകൾ ലംഘിക്കപ്പെട്ടാൽ അറസ്റ്റ് ചെയ്ത് ജയിലിലേക്കയയ്ക്കുവാനും നിയമത്തിൽ വ്യവസ്ഥയുണ്ട്. വ്യക്തികൾക്ക് നേരിട്ടോ, കൂട്ടായോ, അംഗീകൃത ഉപഭോക്തൃ സംഘടനകൾക്കോ പരാതികൾ നൽകാവുന്നതാണ്.

Categories
Editor's Picks Law for Public Legal News

ഏതു രേഖ കൊണ്ട് പൗരത്വം തെളിയിക്കും?

ഗുവാഹത്തി ഹൈകോടതിയുടെ സമീപകാലത്തെ 2 വിധിന്യായങ്ങളക്കുറിച്ചുള്ള റിപ്പോട്ടുകൾ വ്യാപകമായ ഞെട്ടലും ആശ്ചര്യവും സൃഷ്ടിച്ചു. തിരഞ്ഞെടുപ്പ് തിരിച്ചറിയൽ കാർഡ് പൗരത്വത്തിന്റെ തെളിവല്ലെന്ന് ഫോറിനേഴ്സ് ട്രിബ്യൂണലിന്റെ കണ്ടെത്തൽ ശരി വെച്ച്കൊണ്ട് മുനിദ്ര ബിശ്വാസ് എന്ന വ്യക്തിയെ വിദേശിയായി പ്രഖ്യാപിച്ചു കൊണ്ട് ഹൈകോടതി ഡിവിഷൻ ബെഞ്ച് വിധി പുറപ്പെടുവിച്ചു. അതേപോലെ പാൻ കാർഡ്, ബാങ്ക് രേഖകൾ, ഭൂനികുതി രസീതുകൾ തുടങ്ങിയവയും പൗരത്വം തെളിയിക്കാൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്ന് നിരീക്ഷിച്ച് കൊണ്ട് ജബേദ ബീഗമെന്ന സ്ത്രീയെയും ഹൈകോടതി വിദേശിയായി പ്രഖ്യാപിച്ചു. അതേ സമയം 2020, ഫെബ്രുവരി 11ന് മുംബയിലെ ഒരു വിചാരണ കോടതി തിരഞ്ഞെടുപ്പ് തിരിച്ചറിയൽ കാർഡ് പൗരത്വം തെളിയിക്കാൻ മതിയായ രേഖയാണെന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് 1946 ലെ ഫോറിനേഴ്സ് ആക്റ്റ് എന്ന നിയമ പ്രകാരം 2 പേരെ കുറ്റക്കാരല്ലെന്ന് കണ്ട് വെറുതെ വിടുകയുമുണ്ടായി.

ഗുവാഹത്തി ഹൈകോടതിയുടെ മേൽ സൂചിപ്പിച്ച 2 വിധികളും ആസാമിന്റെ പ്രത്യേക സാഹചര്യത്തിൽ ഉണ്ടാക്കപ്പെട്ട ആസാം അക്കോർഡിൽ നിഷ്കർശിച്ചിട്ടുള്ള രേഖകൾ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയുള്ളതാണെങ്കിലും, ദേശീയ പൗരത്വ രജിസ്ട്രറിനെതിരെ വ്യാപകമായ പ്രക്ഷോഭങ്ങൾക്കിടയിലാണ് ഈ വിധികൾ വന്നത് ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്നു.

ഈ സാഹചര്യത്തിൽ ഏതു രേഖകൾക്ക് ഇന്ത്യൻ പൗരത്വം തെളിയിക്കാൻ കഴിയും എന്ന ചോദ്യം സോഷ്യൽ മീഡിയയിലും മറ്റും രൂക്ഷമായി ചർച്ച ചെയ്യപ്പെട്ടു. പൗരത്വത്തിനായി സ്വീകാര്യമായ രേഖകളെക്കുറിച്ച് സർക്കാരിനു തന്നെ വ്യക്തതയില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം, ഇത് ആശങ്കക്കുഴപ്പം വർധിപ്പിക്കുന്നു.

2019 ഡിസംബറിൽ കേന്ദ്രസർക്കാർ പുറത്തിറക്കിയ പത്രക്കുറിപ്പിൽ പൗരത്വത്തിന് തെളിവായി സ്വീകാര്യമായ രേഖകളെക്കുറിച്ച് ഇതു വരെ തീരുമാനമെടുത്തിട്ടില്ല എന്നാണ് പറയുന്നത് (പത്ര കുറിപ്പ് വായിക്കാം)

CAA- NRC യെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങൾ പരിഹരിക്കുകയെന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ പുറത്തിറക്കിയ ഈ പത്രക്കുറിപ്പിൽ പറയുന്നത് ഒരാളോട് വോട്ടർ പട്ടികയിൽ പേര് ചേർക്കാനോ ആധാർ കാർഡ് എടുക്കാനോ എന്ത് രേഖകളാണോ ആവശ്യപ്പെടുന്നത് അത് പോലുള്ള രേഖകൾ മാത്രമേ NRC യിൽ പേര് ചേർക്കാനും ആവശ്യപ്പെടൂ എന്നും NRC നടപടികൾ ഇതുവരെ ആരംഭിച്ചിട്ടില്ല എന്നുമാണ്. അത് പോലെ ജനന തിയ്യതി ജനന സ്ഥലം എന്നിവ കാണിക്കുന്ന രേഖകൾ സമർപ്പിച്ചുകൊണ്ട് പൗരത്വം തെളിയിക്കാനാകും എന്നും അത്തരം രേഖകൾ തീരുമാനിച്ചിട്ടില്ലെന്നും, വോട്ടർ കാർഡ്, പാസ്പോർട്ട്, ആധാർ, ഡ്രൈവിംഗ് ലൈസൻസ്, ഇൻഷൂറൻസ് പേപ്പർ, ജനന സർട്ടിഫിക്കറ്റ്, സ്കൂൾ വിടുതൽ സർട്ടിഫിക്കറ്റ്, സ്ഥലത്തിനേയോ വീടിനേയോ സംബന്ധിച്ച രേഖകൾ എന്നീ രേഖകൾ പൗരത്വം തെളിയിക്കുന്ന രേഖകളായി ഉൾപ്പെടാൻ സാധ്യതയുണ്ടെന്നും ഈ പത്രക്കുറിപ്പിൽ പറയുന്നു.

എന്നാൽ ഡ്രൈവിംഗ് ലൈസൻസ്, പാൻകാർഡ്, ആധാർ എന്നീ രേഖകൾ നിലവിലെ നിയമ മനുസരിച്ച് ഒരു വ്യക്തിയുടെ പൗരത്വം തെളിയിക്കുന്ന രേഖകൾ അല്ലെന്ന് നിയമ വിദഗ്ധർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. ഈ രേഖകൾ ഒരാൾ അതിൽ പറയുന്ന വിലാസത്തിൽ താമസിക്കുന്നു എന്ന് മാത്രം തെളിയിക്കുന്ന രേഖയാണെന്നും അവർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. അതേ സമയം പാസ്പോർട്ടും, വോട്ടർ ഐഡികാർഡും പൗരത്വത്തിന്റെ തെളിവായി പരിഗണിച്ചേക്കാം എന്ന അഭിപ്രായവും നിയമ രംഗത്തുള്ളവർ പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു. കാരണം ഈ രണ്ടു രേഖയും താൻ ഇന്ത്യൻ പൗരനാണെന്ന ഡിക്ലറേഷൻ നൽകിയാൽ മാത്രമേ അനുവദിച്ചു കിട്ടുകയുള്ളൂ. എന്നിരുന്നാലും ഏതെങ്കിലും രേഖ പൗരത്വത്തിനു നിർണായക തെളിവാണെന്ന് സർക്കാറിൽ നിന്നുള്ള ഔദ്യോഗിക പ്രഖ്യാപനമോ ഭരണഘടനാ കോടതികളിൽ നിന്നും ഏതെങ്കിലും വിധികളോ ഇതുവരെ വന്നിട്ടില്ല.

പൗരത്വ നിയമം 1955 ന്റെ വകുപ്പ് – 3 അനുസരിച്ച് 1950 ജനുവരി 1 നും 1987 ജൂലൈ 1നും ഇടയിൽ ജനിച്ചവർ അവരുടെ ജനനം കൊണ്ട് ജന്മാവകാശമായി പൗരത്വം ലഭിച്ചവരാണ്. അതുകൊണ്ട് ഈ കാലയളവിൽ അവർ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചു എന്ന രേഖയായിരിക്കും സമർപ്പിക്കേണ്ടത്. 1987 ജൂലൈ 1നും 2004 ഡിസംബർ 3 നും ഇടയിൽ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ച ആളാണെങ്കിൽ അയാൾ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചു എന്ന് കാണിക്കുന്ന രേഖയും അയാളുടെ മാതാപിതാക്കളിൽ ആരെങ്കിലും ഒരാൾ ഇന്ത്യൻ പൗരനാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്ന രേഖയും ഹാജരാക്കേണ്ടി വരും. അതേ പോലെ ഒരാൾ 2004 ഡിസംബറിർ 4 നോ അതിന് ശേഷമോ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചതാണെങ്കിൽ അയാൾ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചു എന്ന് കാണിക്കുന്ന രേഖയും അയാളുടെ മാതാപിതാക്കളിൽ ആരെങ്കിലും ഒരാൾ ഇന്ത്യൻ പൗരനാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്ന രേഖയും മറ്റേയാൾ അനധികൃത കുടിയേറ്റക്കാരൻ അല്ലെന്നും തെളിയിക്കേണ്ടി വരും. അല്ലെങ്കിൽ മാതാപിതാക്കൾ രണ്ടുപേരും ഇന്ത്യൻ പൗരൻമാരാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്ന രേഖ ഹാജരാക്കിയാലും മതി. മാതാപിതാക്കൾ 1987 ജൂലൈ 1നു മുമ്പ് ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചവരാണെങ്കിൽ ജനനം കൊണ്ട് അവർ ഇന്ത്യൻ പൗരന്മാരായിരിക്കും. അത് കൊണ്ട് മാതാപിതാക്കളുടെ പൗരത്വം തെളിയിക്കാൻ അവർ ഇന്ത്യയിൽ ജനിച്ചു എന്നു തെളിയിക്കുന്ന രേഖ സമർപ്പിക്കേണ്ടതായി വരും.